Datalogger geeft inzicht in energieverbruik De Vrijburg

Basisschool De Vrijburg in Uitgeest is niet bepaald energiezuinig, net als twee andere scholen van Stichting Tabijn in het dorp. Dat blijkt uit onderzoek van de Omgevingsdienst IJmond. De drie scholen zijn ruim 50 jaar oud en worden over enkele jaren teruggegeven aan de gemeente. Daarom loont het niet om geld in energiebesparende maatregelen te investeren, zegt sectormanager huisvesting Wil Kaandorp. Hij is verantwoordelijk voor de 24 schoolgebouwen van Stichting Tabijn. “Met de aanbevelingen van Omgevingsdienst IJmond om energie te besparen konden we weinig doen. Alleen het laaghangend fruit hebben we opgepikt. Grote investeringen kunnen we bij De Vrijburg niet meer terugverdienen.”

Gemeentelijk onderzoek
Het onderzoek naar het energieverbruik van alle vijf basisscholen in het dorp is uitgevoerd in opdracht van de gemeente. Die wilde weten in hoeverre de schoolgebouwen geschikt zijn om er zonnepanelen te plaatsen. Tegelijk is gekeken naar het energieverbruik van de scholen, vertelt milieuadviseur Ria Blokker van Omgevingsdienst IJmond. “Volgens de richtlijnen van de trias energetica moet je eerst kijken waar je energie kunt besparen. Pas dan ga je kijken waar eventueel zonnepanelen kunnen worden toegepast. Om dat te onderzoeken hebben we op alle vijf scholen in Uitgeest een datalogger geplaatst.”

De datalogger is een koffertje met meetapparatuur, dat al jaren succesvol wordt ingezet om het energieverbruik van de verwarmingsinstallatie te meten. Temperatuursensoren worden op de leidingen van de verwarming geplakt of – bij moderne installaties – meten de temperatuur van de lucht die uit een ventilatiesysteem komt. Elke 15 minuten vindt er een meting plaats, die met een zendertje naar Omgevingsdienst IJmond wordt gestuurd. De datalogger blijft circa 14 dagen op de school staan. Daarna worden de gegevens geanalyseerd, vergeleken met de buitentemperaturen en in grafieken uitgezet. Op deze manier kan worden beoordeeld of de verwarmingsinstallatie correct werkt. De school wordt aanvullend geïnspecteerd door een onderzoeker van Omgevingsdienst IJmond. Die kijkt of de leidingen van de verwarming zijn geïsoleerd en zoekt met een warmtecamera naar warmtelekken.

Veel ruimte voor verbetering
Bij de meeste onderzochte schoolgebouwen is er ruimte voor verbetering. De verwarming en het ventilatiesysteem zijn vaak niet goed afgestemd op de gebruikstijden van het gebouw. Ria Blokker: “Schoolgebouwen worden gemiddeld maar 30% van de tijd gebruikt. Er is alle reden om eens kritisch naar het energiegebruik tijdens die resterende 70% te kijken.” Uit het onderzoek naar De Vrijburg blijkt dat de temperatuur in de weekeinden en tijdens de vakantie aan de hoge kant is. Bij Stichting Tabijn valt dat onder de verantwoordelijkheid van de schooldirecteuren. Wil Kaandorp: “In juni wordt er altijd onderhoud gedaan aan de verwarming in onze scholen. De servicemonteur vraagt dan aan de directeur op welke dagen de school het komende jaar gesloten is en voert dat in de klok van het regelsysteem in. Maar daar gaat weleens wat mis, dus daar moeten we alert op zijn.”

Verouderde regelsystemen
Andere problemen die regelmatig uit het onderzoek naar voren komen zijn dat de verwarming te vroeg inschakelt en dat het in de school te warm wordt. De installateurs zijn daarvan de boosdoeners. Die stellen de systemen zo in dat de kans is op comfortklachten zo klein mogelijk is. Daardoor wordt meer energie verbruikt dan nodig is. Ria Blokker: “Wij raden scholen aan om in gesprek te gaan met hun installateur om te kijken of die daar verandering in aan kan brengen. Als de installateur de instelling niet wil veranderen kun je naar een andere installateur stappen. Als dat niet kan wordt het een moeilijk verhaal.”

Wil Kaandorp heeft wel enig begrip voor de houding van de installateurs. Want in oude schoolgebouwen zit maar één regelsysteem voor de verwarming. Er is echter een groot verschil in de verwarmingsbehoefte aan de koude noordkant en de warmere zuidkant. Dat is met één regelsysteem moeilijk in te stellen. “De kachel wordt zo ingesteld dat het aan de koude noordkant comfortabel warm wordt, maar daardoor is het aan de warmere zuidkant vaak te warm. Dat kun je niet op een eenvoudige manier verhelpen.”

Door bewustwording minder energie verspillen
Uit de onderzoeken van Omgevingsdienst IJmond blijkt dat er in veel schoolgebouwen teveel energie wordt verbruikt. Voor een deel komt dat doordat de gebouwen buiten de gebruikstijden worden verwarmd. Die kloktijden zijn relatief eenvoudig aan te passen. Energieverspilling door te eenvoudige installaties en te simpele regelsystemen zijn hardnekkiger. Wil Kaandorp: “Je betaalt nu in wezen de rekening voor het wegbezuinigen van kwalitatief goede installaties tijdens de bouw in de afgelopen decennia. Als je dat nu nog op peil wilt brengen vraagt dat hoge investeringen. Die zijn nauwelijks terug te verdienen.”

Ria Blokker merkt dat het onderzoek met de datalogger de bewustwording vergroot. Mede door de actuele klimaatdiscussie is er meer bereidheid om energiebesparende maatregelen uit te voeren, zoals het afstemmen van de kloktijden van de verwarming op de gebruikstijden van de school. Als inspiratie is er de lijst met erkende maatregelen (zie linksboven aan de pagina) waarmee het energieverbruik omlaag kan worden gebracht. Die maatregelen zijn verplicht voor scholen met een energieverbruik vanaf 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 kuub aardgas. Maar scholen met een lager verbruik kunnen met deze maatregelen ook veel energie besparen. “Wij sturen scholen die boven de verbruiksnorm vallen en in gebreke blijven een handhavingsbrief. Bij de kleinere scholen gaan we op de adviesstoel zitten.”

Deze praktijkervaring is opgesteld vanuit het ondersteuningsprogramma ‘Scholen besparen Energie’. Dit 2-jarige programma ondersteunt schoolbesturen in 2019 en 2020 bij het nemen van eenvoudige en laagdrempelige maatregelen om energie te besparen.

In bovenstaande praktijkcasus is invulling gegeven aan 3 van de 10 maatregelen waarmee scholen aan de slag kunnen. Voor een volledig overzicht van de tips wordt verwezen naar de website www.scholenbesparenenergie.nl.