Goede inregeling verwarming bespaart 30 tot 50% gas

Met een goede inregeling en elektronische aansturing kan een verwarmingssysteem 30 tot 50% besparen op het gasverbruik. Dat blijkt uit tests door schoolbestuur BOOR bij basisschool Kruidenhoek en het Passer College in Rotterdam. Besparen op gas is een effectieve manier om de CO2-uitstoot te verlagen en te voldoen aan de eisen in het Klimaatakkoord. Huisvestingsspecialist Remco Verheij: "Wij hebben nu een methode gevonden om met zo weinig mogelijk energie in scholen een comfortabel binnenklimaat te realiseren."

Verwarming goed inregelen

Bijna geen enkele bestaande verwarmingsinstallatie in schoolgebouwen is goed ingeregeld. Doordat radiatoren teveel of te weinig water krijgen wordt het te warm of blijft het te koud. De installatie is als het ware in onbalans en dat veroorzaakt een hoog gasverbruik. Dit kan worden verholpen door het verwarmingssysteem waterzijdig in te regelen. Met ventielen in de leidingen wordt ingesteld dat elke radiator voldoende warm water krijgt. Dat werkt prima, maar alleen als alle kranen van de radiatoren in de school daarna niet meer worden versteld. Zodra een radiatorkraan wordt dichtgedraaid of verder geopend is het effect eigenlijk weer verdwenen.

Een beter resultaat wordt bereikt met dynamische kranen die drukonafhankelijk werken. Deze kranen compenseren de doorstroming als er radiatorkranen in andere ruimtes worden dichtgedraaid of goepend. In de overige radiatoren wordt dan precies de gevraagde hoeveelheid warmte geleverd. Drukafhankelijke kranen zijn door een verwarmingsmonteur in een verwarmingsinstallatie in te bouwen. Dat scheelt 10 tot 15% op het energieverbruik en het wordt een stuk comfortabeler in de scholen.

Voor Remco Verheij levert waterzijdig inregelen niet voldoende op. In de praktijk blijkt er ook veel energie verspild wordt doordat de verwarming buiten de schooltijden blijft branden. "Mensen in het onderwijs hebben verstand van onderwijs. Die moet je niet laten beslissen over de installaties. Om schoolgebouwen efficiënt te verwarmen moeten alle installaties vanaf één centraal punt geregeld kunnen worden. Zowel de kloktijden, de vakanties, en de temperaturen en stooklijnen."

Lager verbruik door betere controle

Bij BOOR kreeg Verheij de kans om een innovatief regelsysteem in combinatie met een gebouw beheer systeem voor de verwarming te testen. Dat systeem, een gebouw beheer systeem voor de centrale verwarming, kan de thermostaatkranen op de radiatoren elektronisch aansturen. Daardoor kan de temperatuur in elk klaslokaal individueel worden geregeld. Het systeem communiceert behalve met de radiatoren ook met de verwarmingsketel, zodat die ervoor zorgt dat de juiste hoeveelheid water optimaal wordt verwarmd, en alleen verwarmt als er een warmtevraag is.

Het gebouw beheer systeem is via een dashboard op afstand te beheren. Per lokaal kan de gewenste temperatuur worden ingesteld, evenals de kloktijden en het vakantierooster. Docenten kunnen de temperatuur zelf ook enigszins beïnvloeden. Er hangt een bedieningskastje in elk lokaal, waarop de temperatuur twee graden naar boven en naar beneden kan worden bijgesteld. Het kastje heeft ook een overwerktimer om de op afstand ingestelde kloktijden te overrulen. Het systeem is bij wijze van test geïnstalleerd in een basisschool en een school voor voortgezet onderwijs.

Resultaat bij basisschool Kruidenhoek en het Passer College

Basisschool Kruidenhoek stamt uit 1971 en heeft een oppervlak van ruim 1.500 vierkante meter. Het gebouw was uitgerust met een conventionele verwarming en het verbruik was in 2017 ruim 19.000 kubieke meter gas. De installatie is gemoderniseerd. Dat wil zeggen dat de apparatuur in de stookruimte is vervangen, de radiatoren zijn voorzien van dynamische kranen, en het gebouw beheer systeem is ingebouwd. Vervolgens is de werking van het nieuwe verwarmingssysteem uitgebreid gemonitord. Vooraf was ingeschat dat er 30% op het gas zou kunnen worden bespaard. In de praktijk blijkt dat bijna 40% te zijn.

Het Passer College locatie Lage Land is een school voor speciaal voortgezet onderwijs. Het gebouw, met een oppervlak van ruim 1.600 vierkante meter, opende in 1968 de deuren. Het gasverbruik in 2017 was bijna 34.000 kubieke meter. Ook in deze school is de apparatuur in de stookruimte vervangen, de radiatoren hebben elektronische regelaars en dynamische kranen gekregen en ook hier is het gebouw beheer systeem geïnstalleerd. Na een jaar monitoren blijkt dat er in 2018 ruim 39% minder gas is verbruikt dan in 2017.

Positieve ervaringen

Remco is enthousiast over de resultaten op de scholen.  "Dit systeem heeft zich in een heel korte tijd al bewezen. Je krijgt zelfs garantie op de besparing die zal worden gehaald. Die wordt vooraf berekend aan de hand van de hoeveelheid en soort ramen en de isolatiewaardes en dergelijke." Als er geen warmte nodig is gaan de ketels volledig uit. Op de energiefactuur kon Verheij zien dat één van de scholen 4 á 5 maanden heeft gedraaid op slechts 1 kubieke meter gas, zonder dat er klachten waren dat het te koud was. Bij conventionele installaties blijft de ketel altijd een beetje warm water produceren, ook als er geen warmte nodig is. Het lukt niet om die installaties automatisch helemaal uit te zetten. Dat zou met de hand moeten. "Deze regeling meet de temperatuur per ruimte. Als in geen enkele ruimte een warmtevraag is blijft de ketel gewoon uit. Wat mij betreft is dat de grote kracht van een systeem dat de temperatuur per ruimte regelt."

De pilots hebben voor het schoolbestuur overduidelijk gemaakt, dat met het dynamisch inregelen van verwarmingssystemen nog veel laaghangend fruit te plukken is. En dat er op kosten kan worden bespaard zonder dat er hoeft te worden ingeleverd op het comfort. Integendeel, het levert zelfs meer comfort op. Het betreft in principe werkzaamheden die iedere verwarmingsinstallateur zou moeten beheersen. Maar de praktijk leert dat veel installateurs het aan deze basiskennis nog ontbreekt. Het efficiënt omgaan met gas is in een gasland als Nederland nog niet eerder zo urgent geweest. Dat de oplossing daardoor nog weinig wordt toegepast is op het eerste gezicht dan ook niet vreemd, constateert Verheij.

Systeem niet dimensioneren op koudste dag

De belangrijkste reden voor het aanwezige besparingspotentieel is gelegen in het feit dat verwarmingsinstallaties van oudsher zijn gedimensioneerd op vollast. Dat wil zeggen, dat de hele installatie is ontworpen op de koudste dag van het jaar. Daarmee creëer je in wezen een enorme overcapaciteit in het systeem. Bovendien zijn scholen in de loop der tijd beter geïsoleerd, bijvoorbeeld mety dubbel glas, terwijl de verwarming daarop niet is aangepast. Vanuit de Trias Energetica geredeneerd zou het logisch zijn de aanwezige overcapaciteit te reduceren. Om het probleem van oververhitting op scholen tegen te gaan zou er op lagere temperaturen ontworpen moeten worden, waarbij de installaties altijd moeten worden verbonden met een gebouw beteer systeem. Niet die ene koude dag in de winter, maar al die andere dagen zouden leidend moeten zijn in een ontwerpbeslissing. Daarmee kan een enorme verspilling worden voorkomen. Door het dynamisch waterzijdig inregelen en het gebruik van een goed gebouw beheer systeem kan daarbij het stookvermogen omlaag. Dit vraagt een andere houding in het ontwerpproces. Gezien het effect op het binnenklimaat en de exploitatie dien je hier in je rol als opdrachtgever/ bouwheer bewust van te zijn.  

Hulp nodig? Bel 085-3032602 of nodig een Energiebespaarder uit via www.scholenbesparenenergie.nl.